Van oudsher behoort de met lichtjes, ballen en een piek versierde spar niet tot de kerstsymbolen van de voornamelijk Rooms Katholieke Spanjaarden. De boom schijnt met de emigranten van Noord-Europa naar Amerika zijn meegereisd en van daaruit kwam deze, met het Amerikaanse leger tijdens de Tweede Wereldoorlog en de latere Coca Cola-reclames, weer terug naar het Europese continent, maar nu ook in het zuiden.

Het symbool dat wel voor én tijdens de kerstdagen thuishoort in het katholieke geloof is de kerststal. In het Spaans bekend als el nacimiento, el pesebre of el belén. De meeste van ons Noorderlingen kennen de kerststal waarschijnlijk als een verzameling figuurtjes van keramiek of klei op poppenkastformaat, gegroepeerd in een kleine stal met stro er omheen of in gedrapeerd.

Bij weinig gezinnen in Spanje is in de hal of huiskamer géén kerststal te vinden en het is hier zelfs nog steeds heel gebruikelijk om kerststallen te ‘organiseren’. Niet met beelden maar met mensen en dieren van vlees en bloed. Vrijwel alle gemeenten van enig formaat in het land zorgen voor een eigen, levensgrote en soms dus zelfs levende kerststal, vaak compleet met ezel, os, herders en koningen of wijzen uit het Oosten.

Vooral de ‘live’ kerststallen vormen vaak een plezierige bron van vermaak voor iedereen die tijdens de met duizenden sfeervolle lampjes verlichte dagen voor kerst, kerstinkopen doet en even wil ontvluchten aan de waan van overvolle winkelcentra.

Kunstwerken

Sommige gemeenten organiseren zelfs verkiezingen waarin de mooiste kerststal gekozen wordt. Vaak zijn de levensechte kerststallen te vinden in een gemeentehuis, maar ook op het centrale dorpsplein kom je ze tegen. Er zijn ook mensen die er hun hobby van gemaakt om een gigantisch grote kerstpresentatie te maken. Dan geven ze met zelfgemaakte figuurtjes niet alleen de kerststal weer, maar ook het volledige landschap met alle voor het jaar nul typische kenmerken. Deze kunstwerken beslaan soms vele vierkante meters.

Kerstavond 

Op kerstavond worden acteurs en beesten opgetrommeld die vervolgens in en om de stal het verhaal van de geboorte van Jezus gaan uitbeelden. Van de zoektocht naar een overnachtingsplek, via de geboorte van Christus, de aankondiging hiervan door de engel bij de herders, de adoratie en de offers voor de nieuwgeborene door plaatselijke bewoners, tot de scène met de Drie Koningen of Drie Wijzen die door de ster van Bethlehem naar de stal werden geleid.

Vrijwel elke kerststal kent dezelfde symbolen en figuren, vaak zelfs in dezelfde kleuren uitgebeeld. Natuurlijk ontbreekt in geen enkele kribbe of voerbak de pasgeboren Jezus, de os en de ezel die het kindje warm hielden. Jozef en Maria zijn er samen met drie herders, niet te verwarren met de drie koningen of drie wijzen. Wanneer gesproken wordt over koningen, dan symboliseren ze het heidendom symboliseren. Gaat het over de drie wijzen dan spreekt men over drie geleerden die elk in hun eigen land de hemellichamen bestudeerden. Afzonderlijk van elkaar werden zij door de heldere ster naar Bethlehem getrokken - hun nieuwsgierigheid achterna - waarbij zij elkaar in de buurt van Bethlehem tegenkwamen. 

Stal van Bethlehem

De stal van Bethlehem werd naar het schijnt voor het eerst in 1223 opgesteld door Franciscus van Assisi. Van Koning Honorius kreeg deze monnik, die helemaal vol was van verhalen rond de geboorte van Christus toestemming dit verhaal uit te beelden met behulp van personen en dieren. In een Italiaans bos vlakbij de plaats Greccio werd de stal gebouwd. Ook werden de os, de ezel en schapen er bij gezet.

Franciscus droeg zelf de mis op bij de stal. De gelovigen konden nu, net als de herders ruim twaalf eeuwen eerder, de kribbe ‘echt’ bezoeken. Ook de talrijke kerstspelen, die het kerstevangelie uitbeelden, ontstonden in deze tijd. Al gauw werd het nabootsen of -bouwen van Jezus’ geboorte erg populair in de hele christelijke werelden en stonden er kribben in vele kerken en kloosters, later ook in scholen, huiskamers en op dorpspleinen. Geen familie, ook al was deze straatarm, ging de kerst in zonder persoonlijk gebouwde of geknutselde kerststal.