Het vieze papier begon los te laten vanaf het moment dat ze oog in oog stond met de kunst in het Prado Museum in Madrid. Haar wereld veranderde voorgoed. Ze was nog maar 13 jaar.

Vanaf begin juli dit jaar hing het indringende werk van deze wereldberoemde kunstenares voor het eerst in haar vaderland, ruim dertig jaar nadat ze dat verruilde voor Nederland. Cabellut’s werk was te zien in Museum Vila Casas in Barcelona met de expositie ‘Trilogía de la Duda’ (trilogie van de twijfel) en in het Zuid-Spaanse Marbella. Hier hingen enkele prachtige portretten van haar hand in Red Penguin Art Gallery in de expositie ‘Retratos’ (portretten).

Ondanks dat ze internationale roem geniet, was Lita in eigen land relatief onbekend. Tot haar terugkeer naar Spanje. Alle kranten besteedden aandacht aan haar werk en één krant omschreef haar aanwezigheid wel erg ludiek: ‘Messi is uit... Lita is in’, zo stond te lezen op de Facebookpagina van Gallery238, die haar werk vertegenwoordigt in Nederland, België, Duitsland en Scandinavië.

Prado Museum

Lita Cabellut werd in 1961 geboren in Barcelona als zigeunerin. Haar moeder was prostituee, haar vader onbekend. Na drie maanden werd ze achtergelaten bij haar oma, die op haar beurt de kleine Lita op haar achtste afleverde bij een weeshuis. Ze had jaren achter de rug zonder school, bedelend tussen de hoeren en alcoholisten in de wijk El Raval van de Catalaanse hoofdstad.

Tot het tij voor haar keerde en ze het geluk had geadopteerd te worden door een welgestelde familie. ‘Dit kan ik ook, dit wil ik, ik word schilder’ zei de jonge Lita, terwijl ze de magische wereld van de kunst in het Prado in ogenschouw nam. Ze begon te schilderen om nooit meer te stoppen. Naar eigen zeggen was het geven van een palet en ezel voor haar adoptieouders de enige manier om hun drukke kind rustig te houden.

Nederlands licht

Op haar negentiende wilde Lita een wereld ontdekken die tussen de twee uitersten van haar jeugd in moest zitten. Ze toog naar Amsterdam en kondigde bij de prestigieuze Gerrit Rietveld Academie aan dat ze naar Nederland was gekomen ‘voor het bijzondere licht’. Wat is daar dan zo bijzonder aan, vroegen we haar: ‘Ik kan geen antwoord geven met concrete feiten. Maar door de mist en doorgestreken vlakte van lucht, ontstaan er voor een schilder optische wonderen. Ik ben niet de enige die dat zegt. De Nederlandse lucht werd al in de zeventiende eeuw bewonderd, door de Italianen en zo vele  andere kunstschilders in de wereld.’

'Rust en groen' in Den Haag

Na haar studie vestigde de Spaanse zich in Den Haag, waar ze nog steeds woont en werkt en houdt van ‘de rust, het groen en de intimiteit’. Haar werk werd steeds bekender en ze exposeerde over de hele wereld, van Londen, New York, Berlijn tot Dubai, Seoul en Peking. Haar echte grote doorbraak kwam met een reeks van 33 portretten van mode-icoon Coco Chanel, die werden geëxposeerd in de Opera Gallery in Parijs in het najaar van 2011. De kunstpers was lyrisch en ze verkocht praktisch alles nog voordat de expositie geopend was.

Sterke persoonlijkheden

‘Portrettist van de ziel’, zo omschrijft ze zichzelf. ‘Ik kan enkel personages schilderen in wie ik me herken of van wie ik kan begrijpen wat ze meemaken’, zei ze in een interview met het Spaanse persagentschap EFE. En met Coco Chanel kan ze zich erg goed vereenzelvigen. Ook Coco’s leven begon in extreme armoede. Ook Coco moest vechten om haar unieke stijl en talent naar boven te krijgen. Volgens Lita Cabellut had Coco Chanel’s uitspraak ‘mijn leven overtuigde me niet, dus schiep ik een ander’ ook van haar kunnen zijn.

Niet alleen Coco Chanel werd door Cabellut zo diepgravend geportretteerd. Haar serie over de Mexicaanse kunstenares Frida Kahlo, ‘La Perla Negra’,  – die eerder in 2011 werd tentoongesteld in Londen - nam ruim anderhalf jaar in beslag. De identificatie met Kahlo was voor de kunstenares behoorlijk ingrijpend, want erg emotioneel. ‘Vorm en emotie zijn één, nooit schilder ik zonder emotie’, zegt ze hierover in een interview met een Mexicaanse krant. Die emoties spatten door de mix van technieken die ze gebruikt van het doek af en zuigen de toeschouwer mee het verhaal van de geportretteerde in. Met behulp van de compositie, haar kleurgebruik en de techniek waarmee ze scheurtjes creërt in het doek ‘geeft ze haar personages huid’.

Duende

Loni Olfers, eigenaar van Red Penguin Art Gallery waar Lita’s werk ook getoond werd, is erg onder de indruk van de metersgrote portretten: ‘Vanaf dag één dat ik haar werk zag was ik zo geïmponeerd door het sterke werk van Lita dat als je dat eenmaal op je netvlies hebt, je het nooit meer vergeet. Je kijkt naar een absoluut meesterwerk. Voor mij voelt het alsof je in het schilderij gezogen wordt. Vooral de ogen, als je daarin kijkt beleef je het hele leven van de persoon op het schilderij. Het is zo intens dat je er niet omheen kan. Het is als een stilstaand beeld van een film op linnen’.

In Lita’s visie is ‘elk schilderij een verhaal en elke penseelstreek een woord’. Voor haar komt veel ‘uit de duende van het leven’. Tijdens een interview in het programma Pauw & Witteman in 2011 noemt ze ‘een lied, een dans, een gedicht, een penseelstreek of zelfs een goed gegeven kus’ als zaken die ontspruiten uit deze zielekracht van het leven, zoals het moeilijk te vertalen woord duende wel eens wordt omschreven.

Met dit uitgangspunt schildert Cabellut zonder uitzondering personages met krassen op hun ziel: zwervers, alcoholisten, psychiatrische patiënten, clowns, Don Quijote en Sancho Panca, Diego Rivera, Trotsky en flamencozanger Camarón de la Isla. Deze Spaanse zanger bezorgt haar al tientallen jaren elke ochtend een gevoel van duende: voor ze begint te werken, luistert ze naar zijn muziek. Zo kan ze haar missie als artiest volbrengen die ze op haar website omschrijft als ‘het laten zien dat alle mensen een gemeenschappelijke basis hebben’. Daarom schildert ze personen met een speciaal karakter. In een bepaald opzicht vertegenwoordigen zij die hele mensheid.

Gitana

Niet alleen in haar kunst, maar ook daarbuiten maakt ze zich bezorgd om de toestand van de mens. Ontspruitend uit haar eigen achtergrond is ze zeer begaan met het lot van zigeuners. In 2008 ontving ze de Zigeuner cultuurprijs en vormde haar werk de openingsexpositie van het eerste museum voor Zigeunerkunst, Kai Dikhas in Berlijn.

‘Racisme heb ik altijd gezien als impotentie’, zegt Cabellut over de onderdrukking van de zigeuners in de meeste landen. Haar eigen afkomst als zigeunerin heeft haar meer kracht gegeven om te schilderen, geeft ze later toe in een interview. Bovendien kan ze zich dankzij die achtergrond goed inleven in de marginalen van de samenleving.

Ze voelt zich ‘heel gitana’ en een emigrant, maar ook ‘een Europeaan, een wereldburger. Ik hou van iedere streek en ieder land met al zijn eigenschappen’. Op de vraag of ze Spanje mist, zegt ze dat ze feitelijk nooit is weggeweest: ‘ik ben hier, daar en overal’. Op dit moment richt ze een stichting op voor wezen, zodat zij dezelfde mogelijkheden kunnen krijgen als Lita zelf kreeg:  ‘Alles wat ik heb bereikt in het leven, en dat is veel, want ik ben gelukkig en een beter persoon dan toen ik begon, dat heb ik dankzij mensen die zich om mij hebben bekommerd.’