De gedachte dat één bij voor slechts één kilo honing ongeveer 200.000 keer op en neer moet vliegen om minstens  vier kilo nectar te verzamelen uit ruim anderhalf miljoen bloemen is onvoorstelbaar. Zeker bij het zien van de acht grote vaten met honing die nog gezuiverd moet worden voor de verkoop.

José Fransisco Rodriquez is al jaren imker in La Alpujarras, de prachtige regio op de flanken van het hooggebergte van de Sierra Nevada. Hij deelt graag zijn schat aan ervaring en nodigt ons uit in zijn magazijn in Órgiva en neemt ons daarna mee naar het stuk grond waarop hij zestien bijenkasten beheert. Tienduizenden bijen leveren hier honing die later verkocht zal worden onder het etiket Miel de Granada, Denominación de Origen. 

Het bijenvolk

Rond een uur of vier ‘s middags zindert de lucht van de hitte in de prachtige streek die bekend staat om zijn vruchtbaarheid, maar nu door gebrek aan regen opvallend droog is. Het zal nog heter worden nadat we ons in een wit imkerpak hebben gehesen. De toppen van de Sierra Nevada met hier en daar nog een plakje sneeuw torenen hoog boven het landschap uit en de intense geur van tijm en rozemarijn werkt bedwelmend.

Van kruin tot voet zijn we beschermd en zien er door de vierkante kap met gaas om ons hoofd uit als ietwat vreemde ruimtevaarders. ‘Bijen hebben de neiging om in donkere kleuren te steken dus wit beschermd het beste’, legt José uit. Het voor ons nadelige hete middaguur is wel gunstig omdat bijen sneller steken bij koeler weer.

Rook

De imker trekt zijn rubberen handschoenen aan en pakt een roker uit de bus en loopt voor ons uit richting een verzameling bijenkasten van staal met hout. In een kleine zwarte bus propt hij wat kruidig struikgewas en steekt het aan. ‘Bijen raken in paniek van rook en zuigen zich dan als beschermende reactie vol met honing. Hier worden ze vervolgens loom en sloom van.’ Het gebruiken van een roker is officieel verboden vanwege het gevaar op bosbrand. Maar José ziet het gevaar niet zo. ‘Ik ben uiterst voorzichtig, leef mijn hele leven al van en op het platteland dus ik weet prima wat ik doe’.

Hij loopt voor ons uit naar de bijenkasten. Zestien zijn het er hier in totaal. Hoe dichterbij we komen hoe luider het gezoem wordt en een automatische schrikreactie wordt de kop ingedrukt bij het besef van de beschermende kleding. José tilt een deksel op en trekt een van de twaalf raten die erin hangen voorzichtig omhoog. Op de voor meer dan de helft met honing gevulde raat ziet het zwart van de krioelende bijen.

Het lijkt een chaotisch geheel maar een bijenvolk schijnt zeer gestructureerd te leven met afgepaste functies voor elk type bij. Op enkele plekjes zijn de zeshoekjes gevuld met een iets roder lijkende vloeistof. Dat blijken wasplaatjes te zijn, die bijen produceren om de uitkomende larven mee te beschermen.

José zoekt naar een koningin. Die is groter en heeft een ander model. De rest van de bijen in het raat zijn werksters (onvruchtbare vrouwtjes) of darren (mannetjes die de koningin moeten bevruchten). De grote zwermen met bijen rond ons hoofd wordt steeds luidruchtiger, zo ook de neiging om ze van ons af te slaan.

Productieve beesten

José wijst op een bij met twee gele bolletjes aan zijn achterpoten. Dit zijn de pollen (ook wel propolis genoemd en in feite harsdeeltjes) die de bijen meenemen van de bloemen en die ze gebruiken om kieren en spleten mee op te vullen. Ook kapselen ze vreemde, voor hen schadelijke voorwerpen in om op die manier rottingsverschijnselen en ziektehaarden te voorkomen. ‘Voor mensen, afgezien van degenen met een allergie - zijn pollen heel gezond. Het zijn een soort natuurlijke vitaminepillen die smaken naar een combinatie van hars, honing en was’. Pollen hebben een sterke antiseptische werking.

Koninginnengelei

Bijen zijn erg nuttig want verzamelen of produceren veel meer dan honing alleen. De door werksterbijen geproduceerde koninginnegeleid bezit bijvoorbeeld een grote rijkdom aan eiwitten, vitaminen en andere nog onbekende stoffen’. Een koninginnegelei-kuur is ideaal voor mensen die uitzonderlijke prestaties moeten leveren. José laat ons later een doosje zien met daarin twintig kleine zakjes. Mensen doen deze ‘royal jelly’ in hun melk of vruchtensap.

Bijengif

Het verzamelen van bijengif gebeurt op minder grote schaal omdat het erg gecompliceerd is. Wanneer een bij tien tot zestien dagen oud is, beschikt deze over een volledig (éénmalig) gevulde gifblaas. Het gif wordt in enkele landen gebruikt voor geneeskundige doeleinden zoals reumatische aandoeningen en bloeddrukproblemen.

Bijenwas

Als laatste product leveren bijen was. Deze wordt door jonge bijen uitgezweet via hun wasklieren en vooral verwerkt in kaarsen, boenwas en schoonheidsproducten. José verkoopt deze producten op kleine schaal via winkels in de Alpujarras. Alleen de was gebruikt hij zelf bij het persen van een dun kunstraat om het zijn bijen gemakkelijker te maken. 'Het waszweten kost bijen veel energie en energie is honing. Door het plaatsen van een kunstraat zijn de bijen sneller in staat hun honingraat te voltooien'.

Van raat naar pot

In zijn magazijn vertelt José meer over wat er bij het productieproces van de honing komt kijken. In feite doen de bijen al het werk, maar de honing moet eerst nog door een aantal stappen voordat het in potten verkocht mag worden.

José’s bijenvolken staan verspreid over zes kleine stukken grond rond Orgiva. De meeste bijenkasten staan hoog in de bergen omdat daar altijd meer bloemen zijn. Eind juli breekt de periode aan waarin de honingraten worden opgehaald. Deze worden leeg geschraapt en vervolgens in een centrifuge geplaatst. Door het centrifugeren,dat ook slingeren wordt genoemd scheiden onzuiverheden als larvendeeltjes en bacterieën zich van de honing die langzaam naar beneden zakt.

Daarna wordt de honing ter verdere zuivering gefilterd in een grote machine. De gezuiverde honing moet een paar dagen rusten zodat de luchtblaasjes en de daaraan klevende microscopische bestanddelen naar de oppervlakte kunnen stijgen. Hierdoor ontstaat er een witte schuimlaag die van de honing afgestreken kan worden. Dit schuim wordt soms gebruikt als voedsel voor de bijen in de winter. Eigenlijk verzamelen bijen honing om de winter zonder bloemen te overleven. Omdat wij mensen die honing graag op ons brood smeren of in de thee doen, zetten imkers er iets anders voor in de plaats.

José laat ons zien hoe de honing in een groot stalen vat, waarbinnen zich een ‘au bain-marie-proces’ afspeelt, wordt verwarmd, waardoor de substantie makkelijker in diverse hoeveelheden in potten kan vloeien. De honing wordt in verschillende diktes verkocht in potten van glas, keramiek of ander materiaal.

Winkels in de Alpujarras

José’s hele familie is betrokken bij het bedrijf. In alle winkels in de Alpujarras is wel honing van ze verkrijgbaar en zodra er ergens een feria is, zijn ze ook daar te vinden om hun honing aan de man te brengen. Een kleine voorraad gaat jaarlijks naar Engeland waar de honing wordt verkocht in speciaalzaken.

José heeft als imker een meer dan fulltime baan. Er is altijd wel iets te doen. Maar zoals de Nederlandstalige uitdrukking ‘imker worden is een gunst, maar imker zijn dat is een kunst’ al aangeeft; voor José is imker zijn het beste vak dat er bestaat. ‘Van geen enkele baan op het platteland word je rijk, maar het zo intensief bezig zijn mét, en ín de natuur geeft een heel andere rijkdom.’

Na deze dag is het wel zeker dat ons eerstvolgende schepje honing heel anders onze keel in zal glijden en ook nog lekkerder zal smaken dan het al deed.

Verkoop

De producten van José Francisco Rodriguez Lopez zijn verkrijgbaar in vrijwel alle winkels in de Alpujarras waar streekproducten zoals jamón serrano, olijfolie, kaas, worst en wijn worden verkocht. In Orgiva, Capileira, Trevelez, Pampaneira en Berchules onder andere vind je potten honing in alle soorten en maten en de koninginnengelei. Let bij aanschaf op het etiket. Als hier ‘Apicultura Joises, Miel de la Alpujarra’ op staat, heb je producten van de vlijtige bijen van José in handen.ç

Lees meer over de streek Las Alpujarras in 'De zeven verstopte dorpjes van La Taha de Pitres'.