Vooraanstaande Cartagers, Romeinen, Kelten, Arabieren en Portugezen werden al door het zachte microklimaat aangetrokken tot het doorbrengen van zomers en jachtseizoenen.

Tegenwoordig is het gebied wereldberoemd omdat hier, vooral in en rond het dorpje Jabugo, pata negra (ham afkomstig van het Iberische varken met de zwarte poot) geproduceerd wordt.

Wandelpaden

Via weilanden vol met grazende, zwarte varkens kronkelen lange, eeuwenoude wandelpaden zich een weg door de eiken- en kastanjebossen, aangegeven door kniehoge, rustieke muurtjes die bestaan uit opgestapelde stenen.

Ze voeren langs kastelen, kerkjes, kloosters en zelfs een kleine moskee, die samen getuigen van de religieuze traditie van de maar liefst 28, veelal piepkleine, dorpjes in deze streek.

De plaatselijke bevolking leeft een uiterst landelijk leven temidden en ván de natuur. Kurkproductie, hamfabrieken, producten gemaakt van kastanjes en paddestoelen vormen de belangrijkste bron van inkomsten.

Enkele hoogtepunten

Pueblos blancos zijn in dit natuurgebied nog waarlijk witte dorpjes. Voor de meeste is zelfs de term ‘dorp’ teveel omdat ze slechts bestaan uit enkele huizen, die verspreid rond een middeleeuws kerkje liggen te blakeren in de zomerzon.

Bij het van oorsprong Arabische dorpje Alájar ligt de Peña de los Angeles, een heuvel vanwaar het panorama over kastanjebomen, eiken en kersenbomen schitterend is.

De waterval ‘El Chorro’ is te bewonderen vanuit Santa Ana la Real. In Almonaster la Real is temidden van de ruines van een oud fort nog de enige echte moskee uit tijden van Moorse overheersing te vinden. Het is een miniatuurversie van de Mezquita in Córdoba.

De van oorsprong Romeinse plaats Aroche kent nog een grote hoeveelheid goed bewaard gebleven herenhuizen. Er is een etnologisch museum en een Moors kasteel.

Bij Zalamea la Real zijn de ruim vijfduizend jaar oude Dólmenes de Pozuelo te bewonderen en Valverde del Camino staat bekend om de productie van handgemaakte leren laarzen en schoenen.

BIJZONDERE DORPJES

Castaño del Robledo is een prachtig dorpje waar slechts 190 mensen wonen tussen uitgestrekte kastanjebossen.

Temidden van enkele kleine huisjes en vlakbij de kerk ligt een moestuintje en kakelen wat driftig heen en weer dribbelende kippen in de rondte. Dit plaatsje is een populair vertrekpunt voor tientallen wandel- en fietsroutes door de dichtbegroeide heuvels.

‘Sierra de Aracena is een van de weinige gebieden in Andalusië die nog doen denken aan de tijd dat een aap, slingerend van boom tot boom van Gibraltar naar de Pyreneeën kon bewegen zonder de grond te hoeven raken’, vertelt een inwoner trots.

De hele streek, maar ook de dorpjes ademen eensgezind de term ‘landelijk’ uit. Het kerkje midden in het dorp, dat ietwat versleten aandoet, lijkt midden op een hete nazomerdag enkel nog duiven als gelovigen aan zich te kunnen binden.

Uit de her en der gescheurde stenen muren steken grassprieten en tussen de traptreden van het hoge bordes groeit mos. In de laatste week van augustus zindert het hier van de hitte en de paar bewoners die we zien, zitten loom op bankjes in de schaduw.

Linares de la Sierra 

Een ander, uiterst pittoresk dorpje in dit beschermde natuurgebied is Linares de la Sierra. Ooit was dit de grootste plaats in de omgeving tot de Engelsen kwamen om de mijnen in Riotinto een kleine eeuw lang te exploiteren. Hun komst leidde tot het vertrek van het grootste deel van de bevolking, dat op zoek was naar broodnodige inkomsten.

Linares geeft een goed beeld van hoe de wat meer toeristisch geëxploiteerde witte dorpen (Mijas, Frigiliana, Cómpeta bijvoorbeeld) in de provincie Málaga er rond het jaar 1900 uit moeten hebben gezien. Zelfs de keuze van auto’s die minstens 25 jaar oud zijn, lijkt hierop afgestemd.

Het dorpje is een genot voor het oog en een zegen voor een drukke geest. Enkel smalle, hobbelige straatjes bekleed met bolle keien, voeren de bezoeker heuvelafwaarts het dorp in.

Voor de deuren van de kleine woonhuizen liggen tweekleurige, stenen mozaïeken. Deze prachtige patronen, die door de schijnbare achteloosheid waarmee ze zijn gemaakt amper opvallen, worden llanos genoemd.

Elk hoekje in dit dorp geeft betekenis aan de term ‘authentiek’. We zien slechts katten die te sloom om ook nog maar iets te doen op drempels van de schattige witte huisjes liggen met hun lome lijven zover mogelijk uitgestrekt om maar zo koel mogelijk te blijven.

Midden in het dorp ligt bij een mooie brug een publieke wasplaats met een antieke fontein. De plek wordt omgeven door een aura van pure rust.

Verderop doet het kleine, ietwat verstopte dorpsplein slechts één dag per jaar dienst als Plaza de toros. Tijdens San Juan op 24 juli staan hier de stieren te hoefschrapen tegenover de plaatselijke toreros. Nu dient het als parkeerplaats en verwijzen enkel de tribunes aan weerszijden ervan naar het typisch Andalusische spektakel.

Bar Plaza

Aan het plein ligt Bar Plaza, het enige echte restaurant in het dorp. De eigenaresse zit behoorlijk om een praatje verlegen. Als wij over het plein beginnen, trekt ze een erg vies gezicht en steekt vervolgens niet onder stoelen of banken dat ze dierlijk leed met menselijk vermaak tot doel echt ‘wálgelijk’ vindt.

Ruim tien minuten lang klettert haar woordenstroom betreffende dit onderwerp over ons heen. Wel maakt ze tussen de overheerlijke ración pata negra en het hoofdgerecht nog duidelijk dat ze niet voor niets heeft gekozen om zo ver van de ‘bewoonde wereld’ te gaan zitten.

De wereld draait volgens haar téveel om snel geld te verdienen. Een doel waarvoor mooie, authentieke dingen veel te gemakkelijk opgeofferd worden. ‘Se matan la gallina de los heuvos de oro’, wat zoveel wil zeggen als dat mensen hun kippen met gouden eieren vermoorden. Resultaat; geen kip meer, maar óók geen gouden eieren.

Daarom woont zij nu in de nog relatief maagdelijke Sierra de Aracena. Het eten is heerlijk. Natuurlijk bestellen we enkel varkensvleesproducten want in dit Mekka van het Iberisch varken mogen we niet anders van onszelf.

Aracena 

Een kleine acht kilometer verder ligt Aracena, de grootste plaats in het gebied. Het is hier een stuk drukker en toeristischer dan in de andere dorpen waar we doorheen zijn gekomen.

Dat komt met name doordat onder het centrum van Aracena de beroemde Gruta de las Maravillas (grot der wonderen) is te vinden. Deze ondergrondse aaneenschakeling van zalen, meren, stalactieten en stalagmieten met schitterende kleuren, is de grootste van Spanje.

Van de in totaal 2130 meter zijn er 1200 te bezoeken. Hoogtepunten zijn de Salón de los Brillantes, de Salon del Gran Lago en de Salon de los Desnudos.

Noemenswaardig is dat dit wereldwonder ooit werd ontdekt door een Iberisch varken dat met een van zijn poten strandde in een gat in de grond.

Rond de ingang van de grot lopen veel niet-Spaans uitziende toeristen. De restaurants hebben hier hun tafels gedekt met sjiek tafellinnen en prijzen zichzelf aan als aanbieder van de beste varkensvleesproducten.

Op een hoge heuvel bevindt zich een oud Moors fort annex kasteel. Hierbinnen is een kerk te bewonderen die in de dertiende eeuw werd gebouwd door Tempelridders.

Jabugo en El Repilado

De dorpjes Jabugo en  El Repilado verdienen eveneens een aparte vermelding. Hier bevinden zich praktisch alle hamfabrikanten die de omgeving kent.

In ruim twintig fabrieken liggen duizenden voor- en achterpoten van het Iberisch varken net zolang te rijpen tot ze zó perfect van smaak zijn dat ze als delicatesse bij de consument op tafel kunnen verschijnen. 

WANDELEN

Voor wandelliefhebbers die zich via de oude muilezelpaden langs prachtige panorama’s en dichtbegroeide bossen door het mooie gebied willen laten leiden, is er in het ontvangstgebouw van de Gruta de las Maravillas een informatiecentrum met gegevens over wandel- en fietsroutes.

Het stadhuis in Almonaster heeft eveneens informatie over activiteiten en tochten in het park. Alle dorpjes zijn via authentieke paden met elkaar verbonden en het behulpzame personeel kan de bezoeker ook alles vertellen over de diverse flora en fauna die dit gebied kent.

Microklimaat

Door het microklimaat dat in de Sierra de Aracena heerst vanwege de ligging tussen bergen en vlakbij de Atlantische Oceaan, valt er relatief veel regen en zijn zomers de temperaturen minder warm dan in aangrenzende gebieden, al was daar tijdens ons bezoek niet al teveel van te merken.

Alle typen eiken – met name steen- en kurkeiken – groeien hier en eveneens zijn hier de laatste kastanjebossen van Spanje te vinden.

Enkele bedreigde diersoorten zoals de koningsarend, bergkat en de Iberische lynx zijn hier in zeer kleine getale nog aan te treffen. Net zoals haviken, verschillende soorten gieren, adelaars, dassen, bunzingen, herten, enorme populaties konijnen, hazen, ooievaars en salamanders.

De gastronomie van de streek bestaat vooral uit producten van – hoe kan het ook anders – het Iberische varken. Daarnaast worden veel soorten paddestoelen, champignons en kastanjes gebruikt in de plaatselijke keuken.

Praktisch

Gruta de las Maravillas, Parque Natural Sierras de Aracena y Picos de Aroche, Linares de la Sierra, Aracena, Jabugo