Al ruim 45 jaar bouwt deze 83-jarige man geheel eigenhandig en steen voor steen aan zijn levenswerk: een gigantische kathedraal. 

Gek of briljant?

De een noemt het een wonder, de ander is bang dat het bouwwerk spoedig zal instorten of vindt het geheel een toonbeeld van wansmaak.

In de ogen van Justo is dankzij zijn inspanningen een heuse kathedraal verrezen. Een kathedraal die hij opdraagt aan de Virgen del Pilar en hoopt na te laten aan het bisdom Alcalá de Henares.

Aan de miraculeuze tempel ligt curieus genoeg geen enkel bouwplan of vergunning ten grondslag en geen enkele architect heeft zich er ooit officieel mee bemoeid.

Het enige plan dat voor de kathedraal bestaat, ligt verscholen onder de rode alpinopet in het brein van Justo Gallego Martínez. ‘Alles zit in mijn hoofd en heeft daar ook altijd gezeten,’ geeft hij toe met een brede, tandenloze lach.

Dat hij geen enkele bouwervaring had toen hij met zijn project begon, laat hij voor het gemak achterwege.

Met die ervaring zit het inmiddels wel goed. Of hij nu gezien wordt als don Justo, zoals vele dorpsgenoten hem inmiddels noemen, of als ‘el loco de la iglesia’ (de gek van de kathedraal), ‘s mans hersens moeten wel op de goede plaats zitten. Dat is de enige conclusie die je na het zien van zijn kathedraal kán trekken.

Op een stuk grond van 4.500 vierkante meter toverde hij een bouwwerk tevoorschijn met een koepel van maar liefst 37 meter hoog en met 12 torens van 60 meter hoog.

Al ziet Justo’s project er vanbuiten behoorlijk rommelig uit, dichterbij, maar zeker ook van binnen zijn duidelijk de contouren van een kathedraal te herkennen, compleet met galerijen, booggewelven, trappen, zijbeuken en plafonds.

Hulp van Coca Cola

Inmiddels is het wonderbaarlijke bouwwerk internationaal bekend bij documentairemakers, journalisten, gelovigen, architecten en kunstenaars.

In 2006 gebruikte de Coca Cola Company don Justo en zijn levenswerk als onderwerp in een tv-commercial voor het sportdrankje Aquarius.

Vanaf dat moment begonnen de dimensies van zijn project wereldwijd door te dringen. Sindsdien bezoeken wekelijks honderden mensen de incomplete kathedraal, maakte Discovery Channel een documentaire over hem en verschenen reportages over don Justo en zijn levenswerk in internationale media.

De Aquarius-commercial leverde don Justo zo’n dertigduizend euro op. Dit bedrag investeerde hij volledig in zijn kathedraal. De boodschap van het spotje is, dat in het ‘Aquarius-tijdperk’ alles kan als je er maar in gelooft. En Justo is het wandelende voorbeeld van hoe een droom in werkelijkheid om is te zetten.

Grond en talent als erfenis

Slechts met hulp van zijn zes neven, hier en daar wat vrijwilligers en donaties, creëerde don Justo - een ex-monnik uit een boerenfamilie zonder enige kwalificaties - het huidige resultaat. Heel zelden huurde hij van zijn eigen geld een specialist in voor de ingewikkelder klussen.

Op een deel van de grond die Justo van zijn ouders erfde, staat nu de kathedraal. De rest verkocht of verhuurde hij om de opbrengst aan de bouw te kunnen besteden.

Hij verwacht nog een jaar of vijftien nodig te hebben voor de afronding van zijn kathedraal. De vraag is of hij dat haalt. Daar gaat hij niet op in. ‘Ik praat liever niet over de toekomst’.

Het enige waar hij graag over lijkt te praten is zijn werk en zijn achterliggende beweegredenen; zijn geloof in God. Als hij er maar op de een of andere manier aandacht, dus geld voor terugziet, zodat hij weer wat bouwvakkers of materiaal kan betalen.

Het publiek mag overigens altijd gratis naar binnen. Enthousiast vertelt hij geïnteresseerden hoe hij alles voor elkaar heeft gekregen. Wel vraagt hij ze op een kartonnen bord om donaties.

Recycle-pionier

De kathedraal bestaat bijna volledig uit hergebruikt materiaal en dat is duidelijk te zien. Alle muren zijn ruw en scheef, pilaren zijn niet even lang of staan niet waterpas en overal zijn de sporen van Justo’s handwerk duidelijk waarneembaar. Ingenieus handwerk, dat wel.

Uit een hoek met rommel grijpt Justo een fietsband en laat zien hoe hij die gebruikt om de boogramen vorm te geven. Met extra cement verstevigt hij vervolgens de constructie.

Emmers vormen mallen waar uiteindelijk zuilen uit geboren worden en voor smallere pilaren gebruikt hij de blikken van het Spaanse chocoladedrankje Cola Cao.

Rubberen autobanden dienen als model voor de kapitelen bovenaan de zuilen en hij maakt stalen veren door zacht ijzerdraad om een ijzeren pijp te winden.

Het plafond in een van de zijbeuken trekt onmiddellijk de aandacht. De binnenkanten van opengevouwen verfblikken spiegelen de bezoeker tegemoet en bedekken een gewelfd plafond.

Het is duidelijk dat Justo al zijn ietwat vreemde, toch zeer slimme en eenvoudige technieken heeft ontdekt met vallen en opstaan. ‘Plannen schrijven kost me teveel tijd en dat is het enige wat ik niet heb.

Ik weet wat ik doe want zie alles voor me,’ zegt hij trots om vervolgens met drukke gebaren te gaan aanwijzen waar het altaar komt, hoe dat eruit gaat zien, hoe hij de kapellen inricht, waar zijn La Virgen del Pilar komt te staan en wat hij allemaal nodig heeft voor het sacrarium.

Van een Japanse journalist krijgt don Justo twee elektrische orgels cadeau. Een andere enthousiasteling beloofde hem de klokken voor in de torens. In de kathedraal is ook ruimte gereserveerd voor de parochie, de bibliotheek, woningen voor don Justo, zijn zuster en zijn zwager.

Geen instortingsgevaar

Aan de buitenzijde ziet het toch behoorlijk indrukwekkende gebouw eruit alsof het nauwelijks een aanslag heeft overleefd, toch zit het steviger in elkaar dan op eerste gezicht lijkt. Diverse architecten bogen zich al uit beroepsmatige interesse voor de kathedraal over dit thema en achtten het onwaarschijnlijk dat de boel instort.

Stalen steunbalken plaatste hij met zijn neven met behulp van katrollen. Een hijskraan huren is te duur en hoe ongelooflijk het ook lijkt, alles is op een andere manier de hoogte in gehesen.

Don Justo twijfelt zelf geen seconde over de kwaliteit van zijn constructie. ‘Mijn kathedraal stort echt niet in, alles zit heel stevig in elkaar. Alle muren hebben veel meer draagkracht dan nodig.’ Om deze bewering te staven laat hij de booggewelven zien die maximaal om de twee meter leunen op een pilaar.

Stalen balken, veel cement en stenen doen de rest. Hier en daar worden te korte pilaren aangevuld met stukken ijzer om ze te verlengen. Een klein deel van de talloze ramen is al geplaatst. ‘Ik hou van veel licht, want licht is mooi en spiritueel en materie vind ik per definitie lelijk,’ licht hij toe.

Don Justo houdt zijn kathedraal ‘simpel’. Hij volgt een klassieke Romaanse stijl want heeft niets met tierlantijnen. Gotisch is te moeilijk en van barok wordt hij niet blij. De inspiratie voor het uiterlijk van zijn bouwwerk haalde hij voornamelijk uit talloze Italiaanse boeken over kastelen en paleizen. De koepel is geïnspireerde op het Vaticaan en de hoofdingang op die van het Witte Huis.

Hoe het begon

Toen hij na acht jaar wegens gezondheidsredenen niet meer in het klooster mocht blijven waar hij zijn leven aan God zou wijden, stapte hij over op ‘plan b’: de bouw van de kathedraal voor Nuestra Señora del Pilar, waaraan hij in 1961 begon.

Zonder enige bouwervaring legde hij de eerste steen. ‘Ik bouw de kathedraal voor de Virgen del Pilar en mijn moeder, een zeer vrome vrouw. Ik besloot alles wat ik heb te geven, zo ook mijn erfenis, de grond van mijn ouders.’

Dorpsgenoten beamen dat hij als klein jochie al iets aparts had en vaak omhoog keek naar de hemel. Ze zijn zich wél bewust van het feit dat Justo met zijn kathedraal hun nietszeggende dorp op de kaart heeft gezet.

Justo hoopt, ondanks uitblijvende erkenning van de katholieke kerk, dat zijn kathedraal wel als zodanig gebruikt gaat worden. Of hij zijn kathedraal ooit af zal zien is niet van belang, hij is nu al tevreden. ‘De bouw zelf geeft mij veel voldoening. Ik zie de kathedraal als mijn vrouw omdat wij onafscheidelijk zijn.

Ik ben een gewone man die een ideaal nastreeft. Alles is al genoeg vervuild, de wetenschap ernstig gecorrumpeerd, de zeeën leeggevist en toch zie ik nergens vooruitgang. Er wordt zoveel geconsumeerd, maar ook weer weggegooid.

We moeten ons matigen in plaats van ons enkel te focussen op de materie en ook denken aan de medemens’, zegt Justo met zijn hoge, ratelende stem. Om toe te voegen: ‘Ik hoop dat wat ik doe een voorbeeld zal zijn voor deze frivole wereld.’ Ondanks het serieuze thema dat hij aansnijdt, stralen zijn ogen en lacht hij bij elke zin.

Kans op afbraak?

Justo begon met bouwen toen Franco nog aan de macht was. Destijds beloofde de regering hem vergunningen te geven. Door Franco’s dood kwam dit er niet meer van. Wel schold de gemeente hem jarenlang de belasting kwijt en gedoogt tot nu toe zijn werk.

Het Vaticaan wil niets van de kathedraal weten maar ondanks het gebrek aan kerkelijke steun heeft de bisschop van Alcalá de Herrera don Justo een eucharistieviering beloofd zodra het altaar is geplaatst.

De vorige burgemeester van Mejorada del Campo, Fernando Peñaranda (PSOE) zette zich in voor legalisering van de kathedraal. ‘Talloze Romeinse monumenten hadden ook nooit plannen of steun van de toenmalige overheid. Die staan ook nog steeds overeind en worden nu gezien als uiterst waardevol.’

Peñaranda peinste niet over afbraak, al is de grond waar de kathedraal op staat veel waard en zou heel wat flatgebouwen met dure appartementen kunnen herbergen. In 2011 werd de nieuwe burgemeester, Cristina Carrascosa Serrano (PP) gekozen. Zij heeft zich tot nu toe nog niet uitgelaten over de kathedraal.

Nu maar hopen dat het don Justo lukt steun van de autoriteiten te verkrijgen voor definitieve legalisering, want in een Europa waar zoveel geld aan cultuurhistorisch erfgoed wordt besteed, zou zeker een legaal plaatsje ingeruimd moeten worden voor het wonderlijke resultaat van geloof, uithoudingsvermogen en visie.

Dat velen don Justo als ‘gek’ verslijten geeft te denken. Als hij al gek zou zijn, hoe is het dan gesteld met de ‘normale’ mensen in deze wereld?