De ‘axarco’ vertelt tegelijkertijd over het leven van de geestelijk vader van deze munt: Antonio Gámez Burgos, de grootste fan van de regio La Axarquía.
ADVERTENTIE
Vanuit zijn overweldigende passie voor zijn geboortestreek stond deze man aan de wieg van de enige locale muntsoort die in Europa nog naast de euro bestaat.
De munt, die de axarco werd genoemd - een naam die in het Arabisch verwijst naar het woord ‘oriënt’ - moest een middel vormen waardoor de bewoners van de veelzijdige streek aan de oostkant van Málaga, zich verbonden zouden voelen.
Antonio, die zich ook wel Said - ‘don’ in het Arabisch - de la Alquería del Gamal - zijn familienaam die teruggaat tot in de vijftiende eeuw - liet noemen, was scheikundige van beroep.
Enthousiaste intellectueel
Zijn brede interesse deed hem echter via de geschiedenis van vooral Al-Andalus, stuiten op de munt ‘el zagal’ die tussen 1480 en 1490 in dezelfde streek circuleerde. Hij raakte gefascineerd door het fenomeen van een lokale munt en besloot naar het voorbeeld van ‘el zagal’ zelf ook een munt in omloop te brengen.
Naast een groter gevoel van eenheid was promotie voor de streek een ander doel van dit initiatief van de man die op dat moment nog afgevaardigde was van de gemeente Vélez-Málaga.
In onze ontmoeting [in augustus 2006] herhaalt de zeer aimabele en gezond ogende Antonio voortdurend dat hij al een oude man is. Later meldt hij ergens dat hij setenta y pico (ergens in de zeventig) is.
Rook
De ene sigaret na de andere opstekend - ‘ik rook vier á vijf pakjes per dag en soms liggen er wel drie brandende sigaretten tegelijk in asbakken verspreid door mijn thuisbibliotheek’ - blijkt hij tussen de vele trekjes door ook nog enorme watervallen aan kennis over te kunnen dragen.
Zijn stem is het enige dat door de vele rook aangetast lijkt te zijn, maar die weerhoudt hem er niet van oeverloos te praten. Van de hak op de tak springend laveert hij langs onderwerpen uit de lokale geschiedenis, filosofeert hij over het belang van de aanwezigheid van de Moren voor de streek en vertelt hij meer over de Axarco zelf.
‘Ik lees alles wat los en vast zit en heb thuis bergen met boeken over geschiedenis, letterkunde, scheikunde, filosofie en natuur. Voor mijn beroep als scheikundige reisde ik voor congressen naar landen als Venezuela, Brazilië, de Verenigde Staten en ook naar Nederland’.
Enthousiast voegt hij toe: ‘Nederlanders zijn geweldige mensen, alleen halen ze wel al hun bloemen uit andere landen. Tijdens mijn vele reizen heb ik geconcludeerd dat mensen in de kern overal hetzelfde zijn. Hun achtergrond kan dan wel anders zijn maar ik zie cultuur vooral als hetgeen iemand weet en dat wat hij heeft overgehouden aan alle kennis die een persoon gedurende het leven heeft opgedaan.’
Naar zijn eigen maatstaf gemeten, blijkt Antonio Gámez Burgos een uiterst cultureel heerschap en een zeer interessante persoonlijkheid te zijn.
Collectors items
De afspraak, die geheel volgens Zuid-Spaanse traditie een uur te laat begint in de bar van het gemeentehuis van Vélez-Málaga, wordt vervolgt in Antonio’s favoriete Peña (bar voor een vriendenclub) om de hoek.
Hier accepteert men de axarco als betaalmiddel, de eigenaar is zelf verwoedt verzamelaar van munten. Al voegt Antonio toe dat het niet slim is om met axarco’s te betalen, want eenmaal van de hand gedaan, zie je ze nooit meer terug.
De munten zijn inmiddels echte collectors items geworden. Hij schat dat er op dit moment ongeveer vijfhonderd ‘zakjes’ met munten circuleren, maar precies weten doet hij dat niet. Hij vindt het beter een en ander te omringen met wat mysterie, want als er teveel axarco’s zijn, verliest de munt zijn waarde.
Zilveren munten
Eén zwart zakje van velours bevat drie zilveren munten. De grootste, 1 axarco, weegt twintig gram. De waarde van de munten is gelijk aan de waarde van het zilver uitgedrukt in gewicht. 1 axarco is inwisselbaar voor twintig euro.
Daarnaast bevat het zakje een munt van 5 axarquillos (de helft van 1 axarco en goed voor 10 euro) en een munt van 2 axarquillos (4 euro). In het begin, in 1988, functioneerde de munt, toen nog niet in zilver maar van papier, als promesse van vijfhonderd peseta’s.
Ebn Beithar
De munten én de biljetten werden door Antonio zelf ontworpen. Op elke munt staat een afbeelding van een zon, een druivenrank en de zee; deze combinatie vertegenwoordigt volgens Antonio het beste dat zijn geliefde Axarquía te bieden heeft.
Aan de andere zijde van de munt is het profiel te zien van Ebn Beithar, een illustere botanicus en medicus van Arabische oorsprong die stierf in 1216.
Antonio koos voor deze man vanwege diens grote visie en het feit dat Ebn Beithar de sinaasappelboom naar Spanje bracht, die voor de regio lange tijd van groot belang was. Tevens maakte Beithar invloedrijke studies van de inheemse de inheemse vegetatie van Spanje en ontdekte in diverse planten medicinale eigenschappen.
Uit zijn map tovert Antonio een licht oranje gekleurd biljet van 5 axarco’s met het vervolgnummer 07060. Op het biljet staat eveneens de afbeelding van Ebn Beithar naast een tekst die weergeeft dat de eigenaar recht heeft op uitbetaling van vijfhonderd peseta’s.
Aan de andere kant van het briefje is ook een afbeelding te zien van Philips de Tweede, de Spaanse koning die in Frigiliana de bloedige opstand onder de Moren op 2 juni 1569 neersloeg. Een belangrijk moment in de geschiedenis van de Axarquía.
Naast dit biljet bestaat er nog een rood en een blauw biljet die respectievelijk 1 en 10 Axarco als waarde hebben. De biljetten zijn niet meer in omloop en slechts nog te vinden in musea of in privé-collecties.
De munten daarentegen worden op aanvraag gemaakt door een echtpaar in Motril, de kustplaats die door Antonio de wieg van de munt wordt genoemd, met behulp van slechts een kleine machine.
Antonio bestelt persoonlijk de vereiste hoeveelheid zilver in Engeland, ‘zilver is daar goedkoper dan in Spanje’ en brengt het naar zijn vrienden Ramón en Jenny. ‘Helaas zijn er ook mensen die het zilver van de munten laten omsmelten om er sierraden van te maken, zodat ze meer waar voor hun geld krijgen.’
In omloop
Op de vraag hoe hij het in 1988 voor elkaar heeft gekregen de munt in omloop te brengen zegt hij lachend; ‘via mijn netwerk, dat behoorlijk groot was door de functies die ik naast mijn werk als scheikundige bekleed heb in de lokale politiek. Met mond-tot-mondreclame kreeg ik al snel veel publiciteit en de bevolking steunde het initiatief door massaal axarco’s in te kopen.
Antonio was Vice-president van de Diputación de Málaga (het provinciebestuur), maar ook wethouder in Vélez-Málaga. Dat zijn netwerk groot is blijkt ook wel uit het feit dat hij om de haverklap op straat en ook in de Peña uitgebreid wordt begroet.
Inmiddels komen de aanvragen voor de Axarco uit heel Spanje en zelfs uit het buitenland, weet hij trots te melden. ‘Een uit de hand gegroeide hobby waar de laatste tijd weer een groeiende belangstelling voor lijkt te zijn.’
Af en toe bezoekt hij de twee banken die axarco’s inwisselen als hij afdaalt van zijn, op 1200 meter hoog liggende huis vlakbij Alhama de Granada. Banco Atlántico en La Caixa beheren beide op aanvraag een kleine voorraad met deze bijzondere munten. In alle dorpen in de streek is de Axarco nog inwisselbaar bij winkels en horecagelegenheden.
De axarco in de praktijk
Alsof het noodlot de proef op de som wil nemen naar aanleiding van dit interview blijkt dat ik, nadat onze fotograaf al met de auto is vertrokken, mijn portemonnee ben vergeten op het moment dat ik de bus terug naar Málaga wil nemen.
Een voor augustus zeer aparte, maar vooral heftige regenbui voegt nog wat vreugde toe aan dit kleine drama. Het zakje axarco’s, dat Antonio mij bij het afscheid overhandigde, is het enige dat ik op zak blijk te hebben.
Hoewel het erg zonde zou zijn om de axarco’s meteen weer in te ruilen besluit ik toch om te checken hoe algemeen bekend en inwisselbaar deze munt is.
Bij het eerste barretje weet men van niets, maar wellicht is de geringe leeftijd van het personeel daar de oorzaak van. Op naar het tankstation. Ook daar nul op het rekest. Van het bestaan van de axarco weet het personeel wel af maar hun kassa heeft er niets aan. Helaas zijn de banken in Vélez-Málaga op dit uur ook al gesloten.
Dan maar een poging wagen bij de buschauffeur van de bus naar Málaga. ‘Het spijt me, maar ik kan u niet helpen’, is het norse antwoord. Dan blijkt een passagier die al in de bus zit het verhaal gehoord te hebben en zegt het kaartje van twee euro vijftig wel te willen betalen. ‘Maak je geen zorgen, het is goed’ reageert deze jonge Spanjaard vriendelijk op de vraag hoe ik het geld bij hem kan terugbezorgen.
Wie eventueel van zijn axarco’s af wil zal zich toch iets meer moeite moeten getroosten of zich begeven naar de kleinere dorpen in de regio, want daar zijn de munten beter vertegenwoordigd.
Dit verhaal werd geschreven in 2006. Antonio Gámez Burgos stierf op 6 november 2007. Hij werd 72 jaar.
