Dit land van veel meer dan zon, zee en strand mag zich de grootste producent van ecologische voedingsmiddelen van Europa noemen met 17.500 vierkante kilometer aan biologische landbouwgrond. Van alle ecologische producten die in Europa worden geconsumeerd, komt volgens de Spaanse vereniging Ecovalia.es 35 procent uit Spanje. Bij de Spanjaarden zelf komt er echter nog weinig van die ecologische productie op tafel terecht. Ruim 90 procent wordt namelijk geëxporteerd naar Duitsland, Zwitserland, Nederland en de Scandinavische landen.

Is het dan onmogelijk om je ook in Spanje te onthouden van toxische stoffen, additieven of chemische bereidingswijzen? Gelukkig kunnen we daar ontkennend op antwoorden. Ook in Spanje is er op dit gebied heel wat gaande.

Spanje als leider op gebied van productie en levering

Tussen begin 2011 en eind 2012 nam de consumptie van ecologische producten in Spanje toe met 7 procent. Toch een goed resultaat midden in de economische malaise die deze jaren het grootst was. De wetenschap dat het consumeren van ecologische groenten, fruit, vlees, vis en granen veel beter voor je is, strookt in Spanje echter nog niet met de hogere prijs van ecologische producten. Zo wordt in dit land gemiddeld slechts 21 euro per persoon per jaar uitgegeven aan ecologische producten. Zwitsers staan helemaal aan de andere kant van het spectrum en besteden gemiddeld 177 euro per persoon per jaar. Een behoorlijk verschil. Toch werd er in Spanje in 2013 ruim 965 miljoen euro aan ecologische producten uitgegeven. Daarmee is Spanje binnen de Europese Unie de zevende consument. Duitsland geeft met 6.590 miljoen euro per jaar heel wat meer uit.

Wanneer is een product ecologisch?

Sprekend en lezend over dit onderwerp komen we de termen ecologisch, biologisch en organisch en afwisselend tegen. Opmerkelijk is dat in Engelse artikelen er over ‘organic’ wordt gesproken, in het Nederlands over ‘biologisch’ en in het Spaans over ‘ecológico’. Er zijn verschillen. Teveel om er hier uitgebreid op in te gaan omdat we het dit artikel vooral hebben over biologische en organische landbouw en ecologische producten. De eerste twee hebben het in stand houden van de gezondheid van mens en milieu als doel. Er wordt geen kunstmest, chemische bestrijdingsmiddelen of synthetische hulpstoffen gebruikt en er vindt geen genetische modificatie plaats. Vee wordt op diervriendelijke wijze gehouden en gevoerd met minstens 80 procent biologisch voedsel. Ecologische productie is altijd biologisch, maar omgekeerd geldt dat niet. Ecologisch houdt altijd rekening met het volledige ecosysteem en vermijdt alles wat dit schade kan toebrengen.

Welke keurmerken zijn er?

Wij houden het voor dit artikel bij biologische landbouw en voedingsmiddelen die voorzien zijn van het Europese kwaliteitskeurmerk, gelijk aan het EKO-keurmerk in Nederland en het Belgische Biogarantie. In Spanje krijgen biologische producten het Europese groene vlaggetjeskeurmerk en daarbij het Spaanse keurmerk dat er in alle autonome regio’s hetzelfde uitziet behalve in Andalusië. Elke regio heeft zijn eigen lettercombinatie voor de regionale afgezant van CAAE. Producten die zijn voorzien van deze etiketten garanderen het volgende;

• Producten moeten voor minimaal 95% uit echte biologische ingrediënten bestaan.
• Het moet duidelijk zijn waar de ingrediënten precies vandaan komen.
• Er zijn geen chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt.
• Er is geen kunstmest gebruikt.
• Bij de productie van vlees is rekening gehouden met dierenwelzijn.

ECOLOGISCHE BOODSCHAPPEN DOEN

Op veel plekken in het Spaanse binnenland of in de 'campo' verkopen boeren hun oogst direct aan de consument. Soms zie je langs de weg mensen staan met zakken sinaasappels of aardappelen. Hoewel je gemakkelijk de indruk kunt krijgen dat je dan gezondere spulen inslaat dan in een supermarkt, is dit niet altijd het geval. Kleine boeren werken vaak ook met pesticiden en op hen wordt misschien wel minder gelet dan op de grotere bedrijven die leveren aan de groothandel.

Supermarkten in Spanje beginnen langzaamaan ook ecologische producten aan hun assortiment toe te voegen. Waar het een jaar of tien nog onmogelijk was om in een grote keten iets verantwoords te vinden, tegenwoordig is dat heel anders. We zetten een paar supermarkten op een rij.

Carrefour

De Franse supermarktketen Carrefour heeft veel filialen in Spanje. Onder het merk CarrefourBio worden circa 150 verschillende ecologische producten met EU-keurmerk verkocht zoals brood, fruit, groenten, melk, olie, groente, yoghurt en pizza. Onder het merk Carrefour ECO-planet worden schoonmaak- en persoonlijke verzorgingsproducten verkocht die vanwege hun samenstelling het milieu respecteren (Carrefour.es).

Aldi

De Aldi kennen we ook uit Nederland en België. Deze Duitse keten heeft 260 winkels in Spanje en richt zich op producten van goede kwaliteit tegen lage prijzen. Onder twee eigen merken worden ecologische producten verkocht in Spanje. GutBio en Biocura. Je kunt er onder meer terecht voor ‘verantwoordelijke’ appelsap, granen, koekjes, sojamelk, kaas, pasta en tofu (Aldi.es).

Lidl

De eveneens Duitse Lidl is ruimschoots aanwezig in Spanje. Ook hier vind je ecologische producten, al staan ze verspreid op productcategorie. Het marktaandeel van de Lidl groeit in Spanje en elke keer wordt het assortiment uitgebreid (Lidl.es).

El Corte Inglés

Deze Spaanse warenhuisketen heeft veruit het breedste ecologische aanbod, maar ook het duurste. Van groente, fruit en vlees tot groenten in glazen potten, ketchup, brood, meel, rijstwafels, koekjes, roggebrood, chocola, melk, wijn, yoghurt en babyvoeding en meer is verkrijgbaar onder ecologisch keurmerk. Dan zijn er ook nog de afdelingen Gourmet. Hier staan de meest luxueuze producten en vaak ook producten met een D.O. keurmerk (ElCorteIngles.es).

Eroski

Deze van oorsprong Baskische supermarktketen verkoopt ecologische versproducten onder het merk EroskiNatur. Het gaat om fruit, groente, vlees en vis waar zonder toevoegingen. Eroski Eco biedt echt ecologische producten. Dit assortiment wordt steeds groter. Af en toe promoot de supermarkt deze productcategorie met aantrekkelijke kortingen (Eroski.es).

Mercadona

Een van de bekendste Spaanse supermarkten is de Mercadona. Het assortiment ecologische producten is klein, maar deze supermarkt haalt in steeds meer filialen de vis van de dichtstbijzijnde vissershaven en koopt vlees, fruit en groente vaker lokaal in. Zo krijgt de plaatselijke economie een stimulans, vermijdt men de tussenhandel en heeft de gebruiker een prijsvoordeel. De keten werkt op deze wijze mee aan de duurzame producten-politiek (Mercadona.es).

Ecologische winkels

Afgezien van de grote ketens, schieten de in ecologische producten gespecialiseerde winkels als paddestoelen uit de grond. Vroegere ‘herboristerias’ veranderen steeds meer in kleine ecologische supermarktjes. Waar eerst vooral homeopathische middelen en kruiden werden verkocht, verschijnen nu ook kleine groenteafdelingen, schappen met natuurlijke cosmeticaproducten en ecologische producten in blik, fles of pot. Elke grote plaats heeft inmiddels wel een eigen speciaalzaak op dat gebied. Ook hier geldt weer, hoe groter de aantrekkingskracht op toeristen en expats, hoe groter de kans op ecologisch aanbod in de breedste zin van het woord.

Online

De weergave van supermarkten is niet volledig omdat elke regio in Spanje ook weer andere supermarkten kent. Gelukkig bestaat internet en is het aantal online ecologische winkels zeer groot. Een paar voorbeelden zijn: Cestaecologico.es, Biospace.es, Ecologgi.com, Ecodenda.es, Enterbio.es, Tiendavirtualecologica.es.

Ecologische markten in Spanje

In veel Spaanse regio’s zijn, met name daar waar veel toeristen komen, ecologische versmarkten in opkomst. Met een frequentie van vaak niet meer dan twee keer per maand, vormen deze marktjes naast een leuk uitstapje een goede aanvulling op je dagelijkse boodschappen voor speciale ecologische olijfolie’s, lokale fruit en groente, kazen, worstsoorten, olijven, noten, geitenmelk en kazen. Op internet is veelal uit te vinden waar en wanneer deze ‘mercadillos ecologicos’ zijn. Zoniet, dan is men bij de plaatselijke VVV doorgaans wel op de hoogte.

Bewuste initiatieven

Het is een goed teken dat ook in Spanje de initiatieven waarmee wordt gestreefd naar een betere wereld uit de grond schieten. Zo beloont GreenBox Spain consumenten met punten als ze hun lege flessen inleveren bij een speciaal ‘thinkgreen’ punt. De punten geven je vervolgens korting bij een van de aangesloten winkels. Inmiddels zijn er al 6.000 inleverpunten verspreid over Spanje (GreenboxSpain.com).

In Galicië vormen twintig chefs van zestien restaurants samen Grupo NOVE. Naast dat uit hun gezamenlijk brein avantgardistische recepten ontspruiten, wordt in de aangesloten restaurants puur ecologisch gekookt op basis van lokale producten (GrupoNove.biz).

In Marbella zijn de initiatiefnemers van Arboretum Marbella (ArboretumMarbella.org) dagelijks in de weer om mensen te inspireren om hun leven wat ‘groener’ in te richten. Dertig groentetuinen werden ter beschikking gesteld van minder bedeelde inwoners van de stad en drie scholen hebben er een moestuin, waarin ze geleerd wordt hoe je de natuur en de wereld te vriend houdt door ecologisch groenten te kweken. Op dit moment hoopt men middels crowdfunding een ruimte te kunnen bouwen (geheel volgens de regels van bioconstructie) waar workshops, seminars en andere evenementen georganiseerd kunnen worden (Pasoapasoxarboretum.org)

Niet helemaal ecologisch zijn verschillende SWAP-evenementen die her en der worden georganiseerd. Zo is er twee keer per jaar in Marbella de mogelijkheid je ongebruikte kleding en accessoires te ruilen met die van anderen. Alles wat niet wordt geruild gaat rechtstreeks naar de charityshops van een goed doel. Zo krijgt je kleding een nieuw leven en je eigen kast ook weer nieuwe inhoud, zonder dat er iets nieuws is geproduceerd (CharitybyCharito.com).