Het zijn er erg veel en ze doen allemaal hetzelfde. De meesten zijn hartstikke illegaal. Zodra ze politie zien, graaien ze hun spullen bij elkaar en rennen de hoek om. Of het strand op. Ik zag ooit twee politieagenten op quads een jongen net zolang achtervolgen tot hij met zijn spullen en al de zee in liep. Daar bleef hij staan tot de agenten eieren voor hun geld kozen en voortgingen op hun surveillancetocht. Want wat kunnen ze ertegen doen? ’s Avonds keren de immigranten terug naar hun appartement dat ze met tig anderen delen.

El Dorado

En dit leven is dan wat de Afrikanen, meestal afkomstig uit landen ten zuiden van de Sahara, zoals Kameroen, Senegal of Ivoorkust, te wachten staat als ze eenmaal hun doel hebben bereikt: het land dat door mensensmokkelaars wordt voorgespiegeld als El Dorado. Een toekomst waarvoor volgens het Spaanse ministerie van Binnenlandse Zaken op dit moment circa tachtigduizend mensen zich – soms jarenlang – illegaal ophouden in de Marokkaanse bergen. Wachtend op hun beurt om met honderden anderen, de grens bij een van de twee Spaanse enclaves Ceuta of Melilla te bestormen, in de hoop om zonder al teveel kleerscheuren Spanje te bereiken.

In paniek verdronken

De laatste weken vinden dit soort bestormingen aan de lopende band plaats in Ceuta en Melilla. Slechts enkelen lukt het. Anderen raken gewond of overleven het niet. Op 6 februari verdronken vijftien vluchtelingen terwijl ze Ceuta via de zee probeerden te bereiken. Ze werden hardhandig geweerd door de Spaanse grenspolitie, die rubberen kogels en traangas inzette in een poging ze af te schrikken en in Marokkaanse wateren te houden. De paniek werd helaas groter dan hun zwemvaardigheden. Een twintigtal mannen die wel het Spaanse strand wisten te bereiken, werden zonder pardon teruggebracht naar Marokko. Volstrekt illegaal, want eenmaal op Spaanse bodem hebben immigranten het recht op een tolk en juridische bijstand om asiel aan te vragen.

Spanje op de vingers getikt

Mensenrechtenorganisaties zijn woedend over dit optreden, Europa heeft Spanje al op de vingers getikt en maandag wordt het onderwerp zelfs besproken in het Europees Parlement. Spanje wil in plaats van kritiek echter meer financiële steun. Het land kan de immigratiedruk amper meer aan. De grens rond Ceuta en Melilla is, naast Spaans, immers ook de grens tussen Afrika en Europa. Deze week probeerden opnieuw 1.500 illegalen Ceuta te bereiken. Het was de massaalste poging in de geschiedenis. Niemand kwam binnen.

Het beloofde land zó dichtbij

Als wij naar Tarifa rijden voor een weekendje weg, zie je Ceuta liggen. Slechts veertien kilometer scheiden de twee continenten op het smalste stuk van de Straat van Gibraltar. Voor de kinderen magisch, want dat ‘is het land van de olifanten en de leeuwen’. Op heldere dagen kun je de huizen aan de overkant bijna tellen. Hetzelfde geldt dus voor wie in Marokko staat. Het beloofde land is zó dichtbij, maar tegelijkertijd zó ontzettend onbereikbaar. Toch kan ik me op deze plek heel goed voorstellen dat wanhopige mensen die zo graag een beter leven willen, hier in de verleiding komen de oversteek per bootje, of soms zelfs zwemmend te maken. Ondanks de grote risico’s. Dat velen dit niet redden, lees je praktisch dagelijks in de Spaanse pers. Of je ziet als stille getuige van weer zo’n drama een kapotte rubberboot met wat plastic tassen en losse kledingstukken liggen op een strand bij Tarifa.

In het nauw gedreven

Spanje kan het probleem niet in zijn eentje aan. Het optreden van de grenspolitie op 6 februari had afschuwelijke gevolgen en het is zeker niet goed te praten dat ze alle internationale regels aan hun laars lapten. Als ik echter de videobeelden zie van honderden Afrikanen die al stenen gooiend op een grenspost afrennen, kan ik me ook voorstellen dat de agenten zich zwaar in het het nauw gedreven en bedreigd voelden.

Europa als enige doel

Ik denk nog wel eens terug aan Baba, een jongen uit Kameroen, die jaren geleden op de boulevard van Málaga illegale cd’s verkocht. Hoe zou het hem nu vergaan? Hij miste zijn gezin verschrikkelijk, maar was blij dat hij ze wat geld kon sturen of eens per maand door de telefoon kon spreken. Het is wat zuur te bedenken dat hij een van de weinige ‘gelukkigen’ was van al die tienduizenden Afrikanen die jarenlang in de Marokkaanse wildernis leven met Europa als enige doel.

Else Beekman schreef dit artikel op 6 april 2014 voor Lindanieuws.nl Wereldwijven, dat per februari 2017 ophield te bestaan.