Niet voor niets ontving het dorp in 1982 de eerste nationale schoonheidsprijs. Dankzij de inspanning van de bewoners om hun dorp beeldschoon te houden, wandelen wij door een driedimensionale ansichtkaart. Terwijl wij ontspannen om ons heen kijken, leren we meer over het dorp en zijn bijzondere geschiedenis, die hier en daar goed tot leven komt.
ADVERTENTIE
Het oude centrum
Ansichtkaart of niet, gelukkig zijn er in het oude centrum van Frigiliana nog genoeg plekjes en échte bewoners te vinden om de sfeer in dit vlakbij Nerja gelegen dorp wat aardser en Spaanser te maken. Wel springt de grote hoeveelheid hier wonende of verblijvende buitenlanders direct in het oog. In het historische centrum is zestig procent van de bewoners buitenlands en in heel Frigiliana is dat veertig procent. Die cijfers verklaren in elk geval het grote aantal souvenirwinkels en kunstboetieks die we hier zien.
We bekijken allerlei prachtige details terwijl we door het dorpje slenteren. Eeuwenoude houten stutbalken – nu gedragen door cementen plafonds, bieden - aan de honderden kleine gaatjes te zien - onderdak aan evenzoveel houtwormen. Gevels zijn bekleed met prachtige oranje bloemen en lage stenen bogen verbergen uiterst kleine steegjes die soms geheel uit traptreden bestaan. Overal aan oogverblindend witte muren hangen bloempotten en in elk straatje is wel een winkel te vinden die zich op de vele toeristen die hier komen richt. Vele soorten ambachtelijk handwerk, kunst, Málagawijnen, suikerrietsiroop of honing, olijfolie, keramiek en nog veel meer wordt hier verkocht door zowel lokale als buitenlandse bewoners. Af en toe lijkt het hier alsof de bewoners stuk voor stuk hun best hebben gedaan om van hun huizen kleine museums te maken waarmee ze duidelijk alle bezoekers plezieren. Soms bieden ruimtes tussen de huizen prachtige doorkijkjes richting het lager aan de kust gelegen Nerja en de in de zon oplichtende zee.
Mozaïekplaten
Door het dorp heen hangen aan gevels twaalf kleurrijke mozaïekplaten waarop de belangrijkste historische wapenfeiten van Frigiliana staan vermeld. Met tekst in het Spaans en illustraties wordt de lezer de geschiedenis ingetrokken. Duidelijke rode draad in de Frigiliaanse historie vormt het feit dat drie religies hier eeuwenlang vreedzaam samenleefden. In het wapen van Frigiliana zijn de symbolen van drie geloven dan ook terug te vinden: de Islamitische maansikkel, het christelijke kruis en de joodse davidster.
Joden en christenen vormden een minderheid onder de acht eeuwen lange Arabische overheersing en zij leefden in afgescheiden buurten die adarves werden genoemd. De poorten van deze adarves werden na zonsondergang gesloten en een enkele poort in Frigiliana heeft de tijd weten te overleven. Na de komst van de Katholieke Koningen veranderde alles. Arabieren en Joden werden gedwongen zich te bekeren tot het christendom. Joodse bekeerlingen werden conversos genoemd en hun islamitische dorpsgenoten moriscos. Na diverse opstanden en veldslagen tussen Moren en christenen behaalden laatstgenoemden uiteindelijk de definitieve overwinning zodat de overgebleven Joodse en Arabische bevolking hun heil elders diende te zoeken.
Menhír, rots en waterwerken
Frigiliana ligt zeer strategisch halverwege de helling van een hoge rotsachtige berg. Van het Moorse kasteel is op een paar resten na als gevolg van enkele aardbevingen niets overgebleven. Vanuit het dorp zie je hoog tegen de helling aan een grote cylindervormige rots. Dit blijkt een heuse menhír te zijn die ruim 3.500 jaar eerder in de megalythische periode door mensenhanden werd neergezet. De menhír is een spiritueel eerbetoon aan ‘Moeder Aarde’ die na plaatsing vruchtbaarheid zou brengen aan de omgeving. Dichter bij het dorp zien we de resten van Moorse waterwerken die plotseling in het luchtledige eindigen. Een kleine symbolische overgebleven erfenis van wat ooit een superefficiënt irrigatiesysteem was.
Religieuze symboliek
Wat religieuze, symbolische overblijfselen betreft spingen de Fatima-handen in het oog. Meerdere deuren in het historische centrum zijn voorzien van deurkloppers in de vorm van een charmante vrouwenhand die een parel vasthoudt. De parel symboliseert in de Islam het begin van alle leven. Daar het islamitisch geloof het gebruik van symbolen in principe afwijst is dit een van de weinige uitzonderingen. De hand van Fatima wordt verondersteld geluk te brengen en kwaad te weren. De hand zou helpen tegen jaloezie en bescherming bieden tegen het boze oog en andere kwade invloeden.
Aan deze symboliek liggen meerdere verklaringen ten grondslag. Wij vonden deze interessant: Fatima, dochter van de profeet Mohammed, was voor haar man Ali halvah aan het maken. Zij roerde het hete mengsel van sesam en honing met haar hand toen Ali binnen kwam met een beeldschone, tweede vrouw. In verdriet en verwarring verloor Fatima haar aandacht voor wat ze aan het doen was en vergat haar hand vanwege de stekende pijn in haar hart, uit de pan te halen. Deze raakte voor goed misvormd. Het beeld van haar hand werd daarom door Mohammed verkozeon tot een symbool om deze gebeurtenis te vereeuwigen en mensen te herinneren aan het feit niet zo jaloers te moeten zijn. Dit symbool moet altijd gegeven worden om geluk te brengen. Je mag het nooit voor jezelf kopen.
Oesterschelp
Een ander bijzonder symbool zien we als we in de kerk staan. Een goudkleurige oesterschelp als detail in een versiering duidt op het feit dat deze kerk ooit een moskee was. Er staan negentien tot katholieke tempels verbouwde moskeeën in heel Andalusië, waaronder ook de Mezquita in Córdoba en de kathedraal in Ronda. In alle voormalige moskeeën is een oesterschelp terug te vinden als symbool van respect voor het gebedshuis dat honderden jaren op dezelfde locatie stond. De kerk in Frigiliana kent nog enkele meters ‘moskee’.
Binnen valt op dat een boog versierd is met prachtig schilderwerk dat pas acht jaar geleden per abuis weer tevoorschijn kwam. Het vermoeden bestaat dat elke boog een soortelijke schildering herbergt en om deze allemaal in ere te herstellen is er een fonds opgericht waaruit de nodige restauratiewerkzaamheden gefinancierd moeten worden. Er zouden meerdere kerken in Andalusië staan die tijdens een epidemie van de gele koorts vanbinnen volledig zijn witgekalkt. Kalk zou namelijk de verspreiding van het dodelijke virus helpen tegenhouden.
Miel de Caña en andere lokale producten
Frigiliana heeft iets dat geen enkele andere plaats in Europa heeft, namelijk een fabriek die suikerriet verwerkt tot siroop. De Spanjaarden noemen dit miel de caña en dit goedje lijkt in de verte op onze pannenkoekstroop. Wie wel eens het typisch Andalusische gerecht berenjenas con miel (aubergine met honing) bestelt, weet hoe heerlijk deze siroop kan smaken. De aubergine is in plakjes gesneden, door meel gehaald en gefrituurd en wordt met de siroop geserveerd. Een overheerlijke combinatie van zoet en hartig.
De suikerrietsiroopfabriek, El Ingenío, staat vlakbij het busstation en naast het kantoor van de Policia Local. Het is ongeveer het enige niet-witte gebouw van het dorp. Suikerrietsiroop wordt al minstens vierhonderd jaar geproduceerd in Frigiliana. Cubanen en andere overzeese kolonieen van toenmalig Spanje, werden gedwongen enorme hoeveelheden suikerrietsiroop af te nemen tegen altijd stijgende prijzen. Echter met de onafhankelijkheid van de overzeese gebieden kwam ook een einde aan de siroopsubsidies. Na ruim honderd jaar waren alle suikerrietsiroopfabrieken, op drie na, gesloten. Slechts één daarvan is te vinden in Europa, namelijk El Ingenio. Plaatselijke middenstanders maken van dit feit enthousiast gebruik en verkopen allemaal suikerrietsiroop in aantrekkelijk uitziende potjes en kannetjes.
Zoete wijn
Zoals alle plaatsen in de streek rond Frigiliana, kent ook dit dorp een ruim tweeduizend jaar oude traditie van wijnproductie van de Moscateldruif. Nog maar 150 jaar geleden behoorde de zoete wijnen tot de populairste ter wereld en werd vanuit Zuid-Spanje geëxporteerd naar Engeland, Noord- en Oost-Europa en Amerika, totdat in 1880 de Filoxera-epidemie (soort druifluis) roet in de wijn gooide. Bijna de volledige productie werd voor ruim twintig jaar geruïneerd. Uiteindelijk wordt er in Andalusië weer zoete wijn gemaakt maar het niveau zal nooit meer dat van vroeger behalen. Vreemd is wel dat die wijnproductie ook de jarenlange Arabische overheersing wist te overleven. Voor moslims is het nuttigen van alcohol ten strengste verboden. Deze regel werd echter met veel voeten getreden in de de regio rond Frigiliana omdat Moslimleiders in dit gebied zelf dol waren op het zoete goedje. Een van hen, Bentomiz, zou ooit hebben gezegd: ‘Als Allah niet had gewild dat wij deze wijn dronken, dan zou hij het nooit zo verdomde lekker hebben gemaakt.’
Málaga stad en provincie
Wil je meer weten over de leukste trips door de provincie Málaga en door de stad zelf, bestel dan het reisboek Málaga, de leukste trips door stad en omgeving geschreven door Else Beekman. Het is de enige zeer uitgebreide gids die zowel de stad Málaga als de omgeving uitgebreid behandelt en er staat informatie in die je niet zomaar elders vindt. De gids verscheen bij Uitgeverij Edicola en toont niet alleen alle belangrijke monumenten in de stad, maar leidt je ook af van het gebaande pad en behandelt mooie routes in de omgeving die nog niet zijn platgetreden, maar daarom niet minder interessant zijn. In dezelfde reeks met reisboeken over Spanje verschenen eveneens de bestemmingen Costa de la Luz van Pauline Blom, Zuidoost Spanje van Sander de Vaan, Extremadura van Pieter Jan van der Linden en Valencia van Fleur van de Put.
